یادداشت| راهکارهای ارتقای جایگاه علوم انسانی در نظام آموزشی و مدیریتی

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، علوم انسانی در توسعه، پیشرفت و موفقیت سازمان ها و جوامـع نقـشی کلیـدی برعهده دارند. به‌دلیل این نقش کلیدی، کشورهای توسعه یافته برای ارتقـای کمّـی و کیفی علوم انسانی سرمایه‌گذاری زیادی انجام می‌دهند و در تخصیص بودجه و امکانات، اولویت خاصی برای آنها قائل‌اند.

متأسفانه در کشور ما، جایگاه علوم انسانی آن گونـه کـه شایـسته اسـت، درک نـشده و نگرش رایج بـه ایـن علـوم در جامعه به طور اعم و در مدیران و مسئولان به طور اخص، نگرشی منفی و دسـت دوم است.

حاکمیت این نگرش باعث شده است تا دانش آموزان دارای ضریب هوشی بالا و با استعداد به سمت رشته‌های غیر علوم انسانی هدایت شوند و در سطوح بالاتر نیز پست هـای مهـم و کلیـدی مـدیریتی کشور به فارغ‌التحصیلان رشته‌هـای مهندسـی، فنـی و پزشـکی اختـصاص داده شود.

غلبه تفکر مهندسی در مدیریت کشور و حتی بر سرنوشـت علـوم انـسانی، باعث به وجود آمدن دور باطلی شده است که در آن دائماً جایگـاه و شـأن علـوم انسانی تضعیف شده و سایر گروه‌های علمی ارتقا می‌یابند.

نگاه نادرست به جایگاه منابع انسانی در سطح سازمان‌ها، در سطح کـلان جامعـه به رشته های علوم انسانی تسرّی یافته و این رشته‌ها را در جایگـاه رشـته‌هـای علمی غیرمهم و به اصطلاح درجه دو قرار داده است. شأن و جایگاه فعلی علـوم انسانی متأثر از دو دسته عوامل درونی و محیطی است.

در صورتی که علـوم انـسانی در پیشرفت و توسعه یک کشور و جامعه همـان نقـش کلیـدی منـابع انـسانی در سازمان را داراست؛ ازاین رو، در نهضت توسعه علمـی مـورد اشـاره مقـام معظـم رهبری بر توسعه علوم انسانی و علوم پایه تأکید شده است.

جایگاه فعلی علوم انسانی در کشور مورد رضایت اسـتادان و متخصـصان ایـن حوزه نبوده، تقریباً همگی در این نکته که باید از وضعیت فعلی به سمت وضعیت مطلوب و ارتقای جایگاه علوم انسانی حرکت کرد، اتفاق نظر دارند.

در شرایط فعلی، تهدیدات محیطی ملی و بین‌المللی و نیز نقاط ضـعف شناسـایی شـده کـه مـانع توسعه علوم انسانی و ارتقای جایگاه آن است، به مراتـب بیـشتر از فرصـت‌هـای پیش رو و نیز نقاط قوت این حوزه است.

در مـدیریت اسـتراتژیک وقتـی مـا در چنین وضعیتی قرار می‌گیریم، یکی از موقعیت‌های دشوار برای حرکـت رو بـه جلو و دستیابی به موفقیت محسوب می‌شـود. در چنـین شـرایطی بـرای کـسب موفقیت باید سرمایه گذاری زیادی انجام شده و تلاش مضاعفی صورت گیرد تـا باعث برون رفت از وضعیت نامساعد فعلی شد.

به نظر می‌رسـد برای اجـرای راهکارهای پیشنهادی برای ارتقای جایگاه علوم انسانی در کشور، به یک عزم جدی و همگانی از سـوی اسـتادان، متخصـصان، خبرگـان، سیاسـت‌گذاران و برنامه‌ریزان کشور نیازمندیم.

عـدم اعتمـاد بـه متخصـصان علـوم انـسانی در بخـش‌هـای برنامـه‌ریـزی و سیاست‌گذاری در سطوح مختلف مـدیریتی در کـشور و حتـی تـصمیم گیـری در موضوعات مربوط به علوم انسانی و غلبه متخصصان رشته‌های غیر علوم انسانی بر سرنوشت کشور و خصوصاً آموزش و پرورش، باعث شـده اسـت تـا توسـعه کمّی و کیفی علوم انسانی با چالش‌های جدی مواجه شده در برنامه‌ریـزی‌هـا و تخصیص منابع و امکانات در اولویت‌های پایین‌تر قرار گیرد.

کاربردی نبودن برخی از آموزش‌های رشته‌های علـوم انـسانی، عـدم تطـابق تحقیقات با نیازهای واقعی جامعه و عدم امکان دستیابی به شغل و درآمد مناسب برای فارغ‌التحصیلان برخی رشته‌هـای علـوم انـسانی، یکـی از مهم‌تـرین نقـاط ضعفی است که باید برای کـاهش و تـرمیم آن طراحـی و برنامـه‌ریـزی خاصـی صورت گیرد تا بتوان انگیزه لازم را در دانشجویان و استادان این رشته‌ها ایجـاد کرد.

انجام فعالیت‌های ترویجی و فرهنگـی برای تغییـر نگـرش عموم مردم و نیز مسئولان، سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان نسبت به رشته‌های علوم انسانی، یکی از مهم‌ترین اقدامات و فعالیت‌هـایی اسـت کـه در راسـتای ارتقـای جایگاه و شأن علوم انسانی در کشور باید انجام شود.

نهایتاً، با توجه به اسلامی بودن کشور و نظام و نیز برخورداری از منـابع غنـی اسلامی و سابقه غنی تاریخی و فرهنگی، باید انگیزه‌های لازم در اسـتادان رشـته‌های علوم انسانی برای نظریه‌پردازی به جای مـصرف نظریـات دیگـران ایجـاد شود.

در این مسیر دوری از کمیت گرایی، تأمین بودجه تحقیقات کافی، برقـراری ارتباط وثیق بین حوزه و دانشگاه و توسعه نشریات علمی-پژوهـشی در سـطح ملی و نیز در سطح کشورهای اسلامی از جمله راهکارهایی است کـه مـی‌توانـد بسیار مفید و مؤثر واقع شود.

*داود فیض، استادیار دانشگاه سمنان

انتهای پیام/۴۱۶۷/